Αφού κόπασε προς το παρὀν (;;;) το θέμα της απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών, ζήτημα που άνοιξε η υφυπουργός Σία Αναγνωστοπούλου σε ραδιοφωνική συνέντευξη στην Αθήνα (ενδεικτικό κι αυτό της προχειρότητας με την οποία αντιμετωπίζεται το θέμα), θα επιχειρήσουμε μια προσέγγιση μακριά από την δικαιολογημένη αγωνία των θεολόγων για το εργασιακό τους μέλλον (εύλογη, αλλά και παραμορφωτική του διακυβεύματος), μακριά επίσης και από ψευτοπροοδευτικές ιδεοληψίες και στερεότυπα.

Επιμέλεια / ανάλυση: Βικεντίου Μαλαματένιου

Για μας το θέμα δεν έκλεισε∙ έχει ανοίξει εδώ και καιρό με την απαλλαγή των αλλόθρησκων, ετερόδοξων, άθεων κλπ. Και θα επανέρχεται ακαίρως ευκαίρως στη δίνη μιας νομικής σύγκρουσης ανάμεσα σε διατάξεις του Ελληνικού Συντάγματος που κατοχυρώνουν από τη μία την ελληνοχριστιανική αγωγή και από την άλλη τα περιβόητα «ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα», τα οποία δεν συνάδουν με δημόσιες και έγγραφες δηλώσεις για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του κάθε πολίτη.

Η σύγκρουση είναι και ιδεολογική, καθώς αφενός βρίσκεται το δυτικό ιδεολόγημα του διαχωρισμού κράτους-Εκκλησίας, αφετέρου οι υπέρμαχοι του Ελληνοχριστιανικού ιδεώδους που τόσο κακοποιήθηκε από την χούντα και την Μεταπολίτευση.

Τα θεμελιώδη αυτά ζητήματα, όμως, δεν λύνονται με αφορισμούς σε ραδιόφωνα ούτε διεκδικώντας «προοδευτικά» εύσημα, όπως ατυχώς έκανε η ΟΛΜΕ που ζήτησε παράταση της προθεσμίας για να προλάβουν να απαλλαγούν κι άλλοι από το μάθημα. Χρειάζεται συνολική περίσκεψη για την ιδιαίτερη ταυτότητα του Ελληνικού πολιτισμού, σαφή γνώση των εκπαιδευτικών πραγμάτων και ξεκάθαρη άποψη για τον ανθρωπολογικό τύπο, για τον τύπο του πολίτη, που θέλει να διαμορφώσει το σχολείο μας.
Αφού, λοιπόν, σήμερα έχουμε στην Ελλάδα ένα εκπαιδευτικό σύστημα που παραπαίει υποστελεχωμένο, που αναπαράγει την αμάθεια, ένα σχολείο χωρίς ηθοπλαστική στόχευση, με την υποβάθμιση να διαχέεται στην τεχνική εκπαίδευση και την ειδική αγωγή, με ανύπαρκτη αισθητική καλλιέργεια, είναι τουλάχιστον άκαιρο να χάνουμε το δάσος, για να βλέπουμε το δέντρο των Θρησκευτικών.

Μνημείο ανοργανωσιάς στη διαχείριση του θέματος είναι ότι δεν προβλέφθηκε τόσα χρόνια ένα μάθημα (Ηθική, Μεταφυσική φιλοσοφία) που θα παρακολουθούν όσοι απαλλάσσονται, όπως προβλέπεται από τον ελληνικό νόμο και όπως είναι παιδαγωγικά ορθό, ώστε να μην τριγυρνούν άεργοι στους σχολικούς διαδρόμους οι απαλλασσόμενοι μαθητές.

Με αυτά τα δεδομένα θεωρούμε ότι τα Θρησκευτικά πρέπει να είναι μάθημα υποχρεωτικό για όλους. Δεν είναι ανάγκη, ωστόσο, να εκπέσει σε μια Θρησκειολογία με πληροφοριακό χαρακτήρα, γιατί δεν έχει να προσφέρει κάτι στο μαθητή, καθώς ο τελευταίος μπορεί να μάθει για τον ανιμισμό π.χ με μια απλή μηχανή αναζήτησης στο διαδίκτυο.

Η Ελληνική Πολιτεία οφείλει χωρίς κατήχηση και προσηλυτισμό να κάνει τους μαθητές κοινωνούς στο περιεχόμενο, τα δόγματα, τα κείμενα και την πνευματικότητα της Ορθοδοξίας, τις διαφορές της με τα άλλα δόγματα του Χριστιανισμού και το Ισλάμ, ώστε να γνωρίζουν σε βάθος και βιωματικά την Ορθοδοξία, έναν από τους βασικούς και διαχρονικούς πυλώνες του πολιτισμού μας, όπως αναγνωρίζει και ο κορυφαίος μαρξιστής ιστορικός Ν. Σβορώνος.
Έτσι το εν λόγω μάθημα μπορεί να συμβάλει στη διαμόρφωση συνεκτικών στοιχείων μεταξύ των πολιτών της κοινωνίας μας, που τόσο απαραίτητα είναι στην εποχή του διαλυτικού ατομισμού.

Το αν πιστέψει στην Ορθοδοξία ή σε άλλη θρησκεία ο ενήλικος πια μαθητής αυτό είναι δικό του θέμα. Όμως είτε το θέλει είτε όχι είναι εκ γενετής ενταγμένος σε μια ελληνική κοινότητα με συγκεκριμένη θρησκευτική ταυτότητα (όπως και εθνική αυτοσυνειδησία κτλ). Χωρίς το αποτύπωμα του ορθόδοξου βιώματος ο πολίτης της Ελλάδος υφίσταται μια λοβοτομή μεσαιωνικού τύπου, κατά την οποία νεκρώνεται ένα ζωντανό κύτταρο της ταυτότητάς μας (η ορθόδοξη παράδοση) και μένουμε χάσκοντες μπροστά στα μεγάλα ερωτήματα της ιστορικής πορείας αλλά και της καθημερινότητάς μας. Φυσικά, όπως σε κάθε λοβοτομή, θα πάθουμε ανεπανόρθωτη βλάβη κι εμείς ως κοινωνία – αν δεν ...καταλήξουμε τελικά.

Η καταλυτική αξία, λοιπόν, ενός τέτοιου μαθήματος Θρησκευτικών στην πνευματική και ηθική συγκρότηση των μαθητών είναι αδιαμφισβήτητη και τα παρακάτω (ρητορικά) ερωτήματα εύγλωττα:
Πώς να κατανοήσει ένας μαθητής χωρίς θρησκευτική παιδεία ένα απλό έργο τέχνης (μια βυζαντινή εικόνα, έναν ζωγραφικό πίνακα της Αναγέννησης με θρησκευτικό θέμα, την αρχιτεκτονική των καθολικών ή ορθόδοξων ναών); Πώς θα κατανοήσει τους μύθους, τις τυποποιημένες εκφράσεις, τα ανθρώπινα πρότυπα που αφορμώμενα από την θρησκευτική ζωή λειτουργούν ως σύμβολα στην καθημερινότητα; Πώς θα εξηγήσει τη λογική και τη συμπεριφορά βορειοευρωπαϊκών λαών, αν δεν γνωρίζει την προτεσταντική ηθική και πού αυτή διαφοροποιείται από την Ορθόδοξη;

Πώς μπορεί να νιώσει το μεγαλείο π.χ του Παπαδιαμάντη ή των Ρώσων κλασικών; Πώς μπορεί να βιώσει, χωρίς φολκλορισμό, ένα απλό πανηγύρι στο χωριό ή την πόλη του, όπου γίνεται λιτανεία της εικόνας του πολιούχου ή του προστάτη Αγίου; Πώς μπορεί να αποχρωματίσει θρησκευτικά το Πάσχα των Ελλήνων, τα Χριστούγεννα και τις άλλες εορτές της Ορθοδοξίας, χωρίς να παρασυρθεί στην κατανάλωση και στην ανιαρή και α-νόητη διασκέδαση; Πώς μπορεί να καλλιεργήσει κανείς τη μεταφυσική συνείδησή του, ως αντίρροπη δύναμη στον σημερινό τεχνολογικό και ψηφιακό μεσσιανισμό, όντας αμέτοχος της θρησκευτικής παιδείας;

Δυστυχώς και σ' αυτό το θέμα, ερχόμαστε τελευταίοι και καταϊδρωμένοι πίσω από τους Δυτικοευρωπαίους, οι οποίοι βέβαια κουβαλούν την άθρησκη κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης κι έχουν ένα παρελθόν βίαιων θρησκευτικών συγκρούσεων αλλά και μία εντελώς διαφορετική ιστορική εμπειρία. Ακόμη κι αυτοί όμως επανεξετάζουν τη στάση τους σήμερα και υπάρχει μια σημαντική κίνηση διανοουμένων στη Γαλλία (προεξάρχοντος του –εν όπλοις συντρόφου του Τσε Γκεβάρα- Ρεζίς Ντεμπρέ), οι οποίοι συζητούν την επανεισαγωγή των Θρησκευτικών στο σχολείο, ώστε να συμβάλει κι αυτό το μάθημα στην πληρέστερη μόρφωσή τους.

Αντίθετα, εμείς πλειοδοτούμε σε «προοδευτισμό»...

Γι αυτό το τονίζουμε και πάλι, είναι απαραίτητο να ενισχύοντας τα ελληνικά σχολεία του εξωτερικού με δυναμικό από την Ελλάδα, και όχι να κλείνουν ημερήσια σχολεία εδώ στις ΗΠΑ, από την αδράνεια της Ομογενειακής Κοινότητας και ιδιαιτέρως την αδράνεια της Ελληνικής Εκκλησίας, που καθιέρωσε επίσημη γλώσσα επί των ημερών του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Ιακώβου την Αγγλική.

Στα τελευταία του ο Ιάκωβος κατάλαβε το μέγα σφάλμα του και καταδίκαζε την απόφασή του αυτή.

Η παρούσα εκκλησιαστική διοίκηση τη κάνει τώρα;; Απλούστατα συνεχίζει την ίδια πορεία της εξαφάνισης της ελληνικής γλώσσας από τις εκκλησίες, και ενώ διαθέτει κονδύλια δεν ενισχύει την ελληνική παιδεία, με αποτέλεσμα να κλείνουν κοινοτικά σχολεία.

Επί των ημερών του Αρχιεπισκόπου Ιακώβου τουλάχιστον ιδρύθηκαν ελληνικά σχολεία, ελληνικές τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές, και τα ενίσχυε με όλες του τις δυνάμεις. Ακόμα και από το προσωπικό του ταμείο.

Η παρούσα εκκλησιαστική διοίκηση αντιθέτως ανδράνισε, και αποφάσισε να ενισχύει οικονομικά μόνο αγγλόφωνα προγράμματα, από τα χρήματα των Ελλήνων ομογενών...